Welke specifieke gevallen bestaan er?

Een van de voorwaarden voor euthanasie is een euthanasieverzoek dat weloverwogen is gedaan. Dit is vaak moeilijker vast te stellen bij dementie of psychisch lijden. Ook de ondraaglijkheid en de uitzichtloosheid zijn in deze situaties minder goed te meten. Daarom komen dit soort gevallen vaak in het nieuws: er is ruimte voor discussie over de mate waarin iemand ondraaglijk lijdt en over de vraag of iemand wilsbekwaam is.

Dementie

Dementie is een verzamelnaam voor hersenziektes waardoor mensen vergeetachtig en verward worden en uiteindelijk ook lichamelijk achteruit gaan. Dementie is niet te genezen. Deze ziekte verloopt in verschillende fases: van beginnende dementie met vergeetachtigheid tot vergevorderde dementie waarin je wilsonbekwaam wordt. Artsen verlenen vaak alleen euthanasie bij beginnende dementie omdat er dan nog een gesprek met de patiënt mogelijk is.

Het verloop van dementie is onvoorspelbaar. Daarom is het voor patiënten die euthanasie overwegen belangrijk om zo snel mogelijk in gesprek te gaan met de huisarts en concreet vast te leggen wat de dementie ondraaglijk maakt. Je kunt hierbij denken aan het niet meer kunnen herkennen van je kinderen of volledig afhankelijk zijn van anderen. Ook het vooruitzicht van deze situaties kunnen zorgen voor ondraaglijk lijden. Dat maakt het mogelijk euthanasie uit te voeren voordat het zover is.

De wensen rond het levenseinde legt de patiënt vast in een wilsverklaring. Een familielid of partner kan deze verklaring onder de aandacht van de huisarts brengen als het zover is. Maar de arts kan het euthanasieverzoek dan alsnog weigeren. Het is ook mogelijk een behandelverbod op te stellen. Daarin staat beschreven wanneer een patiënt geen behandeling meer wil ondergaan. Stoppen met een behandeling is niet hetzelfde als euthanasie. Een arts is verplicht om een behandelverbod te accepteren.

Psychisch lijden

Mensen met een psychiatrische ziekte, zoals schizofrenie, kunnen psychisch erg lijden. Dit lijden is vaak moeilijker vast te stellen dan lichamelijk lijden. Dat komt onder andere omdat de wens om niet meer verder te leven een symptoom kan zijn van een psychische ziekte.

Veel psychiaters vinden het moeilijk een weloverwogen besluit te nemen over euthanasie of hulp bij zelfdoding bij psychiatrische patiënten. Er is een richtlijn voor psychiaters die hen helpt bij een zorgvuldige behandeling van vragen om hulp bij zelfdoding.

Voltooid leven

Mensen die hun leven voltooid vinden, zijn meestal niet ongeneeslijk ziek maar ‘levensmoe’. Wel kunnen ze lichamelijk aftakelen of de regie over hun leven verliezen. Artsen staan meestal huiverig tegenover euthanasie of hulp bij zelfdoding bij mensen die hun leven voltooid vinden. De hoogste rechter heeft ook een uitspraak gedaan dat de Euthanasiewet alleen geldt als er sprake is van een (lichamelijke of geestelijke) ziekte. Een aantal jaar geleden is wel gezegd dat een combinatie van meerdere ouderdomsklachten ook een reden kan zijn voor euthanasie of hulp bij zelfdoding.